|
อนุสาวรีย์พระยาพิชัยดาบหัก |
ประดิษฐานอยู่หน้าศาลากลางจังหวัดอุตรดิตถ์
สร้างขึ้นเพื่อเป็นเกียรติประวัติของท่านในความองอาจ กล้าหาญ
รักชาติและเสียสละ
เมื่อครั้งพระยาพิชัยซึ่งครองเมืองพิชัยในสมัยธนบุรี
ท่านได้สร้าง เกียรติประวัติไว้โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อปี พ.ศ.
2316 พม่ายกทัพมาตีเมืองพิชัย พระยาพิชัยได้ยก
ทัพไปสกัดทัพพม่าจนแตกพ่ายกลับไป
การรบในครั้งนั้นดาบคู่มือของพระยาพิชัยได้หักไปหนึ่งเล่ม
แต่ก็ยังรบได้ชัยชนะต่อทัพพม่าด้วยวีรกรรมดังกล่าว
จึงได้สมญานามว่า "พระยาพิชัยดาบหัก"
อนุสาวรีย์แห่งนี้ออกแบบและหล่อโดยกรมศิลปากร
ทำพิธีเปิดเมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2512 |
|
ความเป็นมาของชื่อ
"พระยาพิชัยดาบหัก"
ในปี พ.ศ. 2311
พม่าได้ยกทัพมาอีก 1 หมื่นคน
พระเจ้าตากพร้อมด้วยหมื่นไวยวรนาถได้เข้าโจมตีจนแตกพ่าย
และได้มีการสู้รบปราบก๊กต่าง ๆ อีกหลายคราว
เมื่อพระเจ้าตากสินเสด็จกลับกรุงธนบุรี โปรดตั้งเจ้าหมื่นไวยวรนาถเป็น
"พระยาสีหราชเดโช" มีตำแหน่งเป็นายทหารเอกราชองครักษ์ตามเดิม
สุดท้ายเมื่อปราบก๊กพระเจ้าฝางได้แล้ว
สมเด็จพระเจ้าตากสินได้ทรงปูนบำเหน็จความชอบให้ทหารของพระองค์โดยทั่วหน้า
ส่วนพระยาสีหราชเดโช (จ้อย หรือ ทองดี ฟันขาว) นั้น ได้โปรดเกล้าฯ
บำเหน็จความชอบให้เป็นพระยาพิชัยปกครองเมืองพิชัยอันเป็นบ้านเกิดเมืองนอนแต่เยาว์วัย
ในปี พ.ศ. 2313 -
2316 ได้เกิดการสู้รบกับกองทัพพม่าอีกหลายคราว
และทุกคราวที่กองทัพพม่าแตกพ่ายไป
ก็สร้างความอัปยศอดสูแก่แม่ทัพนายกองเป็นทวีคูณ พอสิ้นฤดูฝนปีมะเส็ง
พ.ศ. 2316 โปสุพลายกกองทัพมาหมายตีเมืองพิชัยอีก
"การศึกครั้งนี้พระยาพิชัยจับดาบสองมือคาดด้าย
ออกไล่ฟันแทงพม่าอย่างชุลมุน จนเมื่อพระยาพิชัยเสียการทรงตัว
ก็ได้ใช้ดาบข้างขวาพยุงตัวไว้ จนดาบข้างขวาหักเป็นสองท่อน"
กองทัพโปสุพลาก็แตกพ่ายกลับไป เมื่อวันอังคาร เดือนยี่ แรม 7 ค่ำ
ปีมะเส็ง พ.ศ. 2316 (ตรงกับวันที่ 7 มกราคม พ.ศ. 2316)
ถวายชีวิตเป็นราชพลี
พระปรางค์วัดราชคฤห์วรวิหาร
สถานที่บรรจุอัฐิของพระยาพิชัยดาบหักเมื่อปี พ.ศ. 2325
หลังจากสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชถูกสำเร็จโทษด้วยท่อนจันท์
สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกเล็งเห็นว่าพระยาพิชัยเป็นขุนนางคู่พระทัยสมเด็จพระเจ้าตากสินที่มีฝีมือและซื่อสัตย์
จึงชวนพระยาพิชัยเข้ารับราชการในแผ่นดินใหม่แต่พระยาพิชัยไม่ขอรับตำแหน่งด้วยท่านเป็นคนจงรักภักดีและซื่อสัตย์ต่อองค์พระเจ้าตากสินฯ
และถือคติที่ว่า "ข้าสองเจ้าบ่าวสองนายมิดี"
จึงขอให้สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกสำเร็จโทษตน
เป็นการถวายชีวิตตายตามสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ
หลังจากท่านได้ถูกสำเร็จโทษสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกได้ปราบดาภิเษกเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีพระองค์จึงได้ทรงรับสั่งให้สร้างพระปรางค์นำอัฐิของท่านไปบรรจุไว้
ณ วัดราชคฤห์วรวิหาร ซึ่งพระปรางคนี้ก็ยังปรากฏสืบมาจนปัจจุบัน
พระยาพิชัยดาบหักได้สร้างมรดกอันควรแก่การยกย่องสรรเสริญให้สืบทอดมาถึงปัจจุบันได้แก่
ความซื่อสัตย์สุจริต ความกตัญญูกตเวที
ความเด็ดเดี่ยวเฉียบขาดกล้าหาญรวมถึงความรักชาติ
ต้องการให้ชาติเจริญรุ่งเรืองมั่นคงต่อไป
ต้นตระกูล วิชัยขัทคะ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 6
แห่งราชวงศ์จักรี ได้พระราชทานนามสกุลของตระกูลพระยาพิชัยดาบหักว่า
วิชัยขัทคะ อ่านว่า ( วิ-ไช-ขัด-ทะ-คะ ) ซึ่งแปลโดยอนุโลมว่า
ดาบวิเศษ |
|
-----------------------------------------------------------------
|
|
|
|
|