โครงการหลวงปางตอง - ปาย
อ.ปาย   จ.แม่ฮ่องสอน

โครงการพัฒนาตามพระราชดำริ จังหวัดแม่ฮ่องสอนมีอาณาเขตติดต่อประเทศสาธารณรัฐสังคมนิยมแห่งสหภาพพม่ามีสภาพพื้นที่เป็นเทือกเขาสูงสลับซับซ้อนอุดมสมบูรณ์ด้วยพืชพันธุ์ไม้นานาชนิด สภาพภูมิอากาศบนที่สูงหนาวเย็นตลอดปี ราษฎรที่อาศัยอยู่ส่วนใหญ่เป็นชาวพื้นเมืองเรียกว่า ชาวไต หรือ ไทยใหญ่ ที่เหลือเป็นชาวเขาเผ่า กระเหรี่ยง มัง มูเซอ ลีซอและ ลัวะ ในอดีตแม่ฮ่องสอน ได้เกิดปัญหาหลายประการ ได้แก่ป่าไม้ถูกทำลาย มีการทำไร่เลื่อนลอยและปลูกฝิ่นจำนวนมาก

ปัญหายาเสพติด และที่สำคัญคือ ปัญหาชนกลุ่มน้อยตามแนวชายแดนซึ่งส่งผลกระทบต่อราษฎร และความมั่นคงปลอดภัยของประเทศ ด้วยสาเหตุเหล่านี้ในปีพุทธศักราช 2522 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทาน พระราชดำริให้กองทัพบกกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการพัฒนาอาชีพ ความเป็นอยู่ของราษฎร เพื่อให้เกิดความมั่นคงในพื้นที่ โดยจัดตั้งเป็น ศูนย์บริการและพัฒนา ขึ้นแห่งแรกได้แก่ ศูนย์บริการและพัฒนาลุ่มน้ำปาย ตามพระราชดำริ ต่อมาในปีพุทธศักราช 2523 ได้พระราชทานพระราชดำริให้จัดตั้งศูนย์แห่งนี้ขึ้นชื่อว่า ศูนย์บริการและพัฒนาที่สูงปางตองตามพระราชดำริ

ศูนย์บริการและพัฒนาที่สูงปางตอง ตามพระราชดำริ มีหน้าที่ในการผลิตและส่งเสริมการปลูกพืช และเลี้ยงสัตว์เมืองหนาวให้แก่หมู่บ้านเป้าหมายของโครงการพัฒนาตามพระราชดำริซึ่งตั้งอยู่โดยรอบและใกล้เคียง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริ ให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายทหารของกรมทหารราบที่ 21 รักษาพระองค์ฯ ได้เลี้ยงม้าและล่อ เพื่อฝึกใช้งานเป็นสัตว์ต่างหรือเป็นพาหนะให้สามารถส่งเสบียงในพื้นที่ทุรกันดารได้อีกด้วย

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานแนวพระราชดำริให้ดำเนินงานในโครงการฯ ด้วยความเรียบง่าย ไม่ยุ่งยากสลับซับซ้อน ประหยัด และให้ทุกหน่วยงานได้ร่วมคิดร่วมทำเป็นการบริการแบบเบ็ดเสร็จมุ่งหวังให้เกิดผลประโยชน์สู่ราษฎรมากที่สุด อันจะนำไปสู่ความพอมีพอกินและความกินดีอยู่ดี ซึ่งจะก่อให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน อันเป็นเป้าหมายสูงสุดของยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศ

ณ ศูนย์บริการและพัฒนาที่สูงปางตอง ตามพระราชดำริ แห่งนี้คณะทำงานโครงการพัฒนาตามพระราชดำริ ได้จัดสร้างเรือนประทับแรมปางตองถวายเป็นที่ประทับแรมในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ ตลอดจนพระบรมวงศานุวงศ์ เสด็จพระราชดำเนินทรงเยี่ยมราษฎร และทอดพระเนตรการดำเนินการโครงการฯ ซึ่ง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จฯ มาประทับแรมครั้งแรกเมื่อวันที่ 19-20 กุมภาพันธ์ ปีพุทธศักราช 2524